DEPREM SONRASI SARAYKÖY'DE ÇEKİLEN FOTOĞRAFLAR

Deprem günümüzde olduğu gibi geçmişte de insanların en çok korktuğu doğa olaylarından birisiydi. Büyüklüğü belli bir ölçeğin üzerindeki her deprem yıkıcı oluyordu. Tarihte öyle bir deprem var ki o zamanlar ki adıyla Batı Anadolu şimdi ise Ege bölgesinde hemen hemen her yerde hissedildi.

Anasayfa YEREL DEPREM SONRASI SARAYKÖY'DE ÇEKİLEN FOTOĞRAFLAR

Güncelleme : 2020-07-27 14:23:48

Nazilli – Aydın depremi olarak bilinen depremin büyüklüğü 9 olarak açıklanmıştır. 1899 depremi de aynı şekilde bütün Batı Anadolu bölgesinde hissedilmiştir. Aydın, Güzelhisar, Köşk, Sultanhisar, Kuyucak, Nazilli ve Denizli’ye ilaveten Çine, Atça, Bozdoğan, Karacasu, Yenipazar, Buldan ve özellikle de Sarayköy’de önemli tahribata yol açmıştır.

Anadolu’da 19. yüzyılın son büyük depremi olarak nitelendirebileceğimiz 1899 Aydın-Denizli depremi, Kandilli Rasathanesi’nin verilerine göre 9 şiddetinde olmuştur. 20 Eylül 1899 Çarşamba günü sabaha karşı saat 4 civarında gerçekleşen deprem, yaklaşık 40 saniye sürmüş.

1899 depremi ile ilgili olarak en ayrıntılı resmi rapor, Aydın Valiliği tarafından hazırlanmış olup, 26 Eylül 1899 tarihli Ahenk gazetesinde yayınlanmıştır. Bu noktadan hareketle, raporun 24 veya 25 Eylül tarihinde hazırlandığını ifade edebiliriz. Valilik tarafından hazırlanan bu rapora göre, vilayet genelinde hayatını kaybedenlerin sayısı 724, yaralıların sayısı ise 738’dir. Aydın’da 350, Köşk, Sultanhisar, Atça ve Nazilli’de 2052, Kuyucak ve Ortakçı’da 2931, Sarayköy’de de 720 hane olmak üzere toplamda 12.932 hane yıkılmıştır

TELGRAF SİSTEMİ ÇÖKTÜ İLETİŞİM KESİLDİ

Telgraf sisteminin zarar görmesinden dolayı bölgeyle olan iletişimin sağlıklı yapılamaması sonrası alınan raporda ise ortaya çıkan rakamlar korkunç seviyededir, bazı kasaba ve köylerden bilgi alınmamakla birlikte deprem bölgesinde 9.243 hane yıkılmış, 706 ölü ve 610 yaralı bulunmaktadır. Sarayköy ve Yenipazar kazalarındaki evlerin tamamı yıkılmıştır. Bir sonraki raporda ise Çine ve köyleri ile Aydın ve Denizli sancaklarındaki hükümet konakları, askeri ve diğer kamu binaları hariç olmak üzere, toplamda yıkılan bina sayısı 14.514 olarak verilmiştir.

Raporun devamında, 749 kişinin enkaz altında kalarak hayatını kaybettiği ve 706 kişinin de yaralandığı bildirilmiştir26. Depremden dolayı evsiz kalanların sayısı ise 80.000 kişi olarak tespit edilmiştir. 20 Eylül 1899 tarihinde meydana gelen deprem, özel mülkler kadar kamu binalarını da etkilemiştir. Tanzimat’ın getirdiği idari reformlarla birlikte vilayetlerde sayısı gittikçe artan hükümet konağı, kışla, adliye, rüsumat idare binaları, postane, karakol ve hapishane gibi birçok kamu binası kullanılamaz hale gelmiştir. Örneğin, Nazilli’de adliye binası ve hapishanesi yıkıldığı için mahkûmlar Aydın’a nakledilmişlerdir.

Yine aynı şekilde depremde Denizli hapishanesi de önemli ölçüde tahribata uğramış, mahkûmlar bir başka hapishaneye nakledilmişlerdir. Sarayköy’deki bidayet mahkeme binası ve hapishane ile Bozdoğan hapishanesi de depremde kullanılamaz hale geldi.

TARLAYA GİTMESELER CANLARINDAN OLACAKLARDI

Depremin büyüklüğü ve geride bıraktığı yıkama göre can kaybının az olması dikkatlerden kaçmazken, Almanya’nın İzmir Konsolosluğu tarafından hazırlanan raporda bu hususa dikkat çekilmiş “ölü sayısının fazla olmamasının en büyük nedeninin halkın tarlalarda bulunmadır” denilmiştir. Buna karşılık, hasat zamanı olmasından dolayı halkın büyük çoğunluğunun bağ ve bahçelerinde yatıp kalkmaları, depremdeki can kaybının artmasını engelleyen en büyük etken olmuş.

Raporu diğer kaynaklardan farklı kılan bir diğer husus ise, İzmir’de Frenk Sokağı Aliotti Pasajı 157 numarada41 fotoğrafçılık yapmakta olan Friedrich Wilhelm Krabow42 tarafından çekilmiş olan 18 adet fotoğrafı ihtiva etmesidir. Krabow, depremin hemen ardından Aydın’a gitmiş, buradan da Nazilli, Ortakçı ve Sarayköy güzergâhından Denizli’ye ulaşmıştır. Krabow, Aydın’da Küpeli Sokağı, depremzedeler için hazırlanan çadırları ve yıkılan bir konağın, Nazilli’de Yahyaoğlu Sokağını, Ağa Cami ve Fabrika Forbes’i, Ortakçı’yı, Sarayköy’de Türbe, Eski, Orta ve Aşağı mahalleler ile Minare Cami, St. George Kilisesi ve Pazaryeri’nin fotoğraflarını çekmiştir. Krabow, Sarayköy’den sonra Denizli’ye geçmiş ve burada da Dükkân Mahallesi, Fabrika Forbes ile depremde yıkılan bir camiyi fotoğraflamıştır. Çalışmamızın sonunda yer verdiğimiz bu fotoğraflar43, deprem bölgesinde meydana gelen tahribatı açıkça göstermektedir.

Haberde yararlanılan kaynakça : Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi

AŞAĞI MAHALLE