Kültürel miraslar geçmişimizi tanıyabilmemizi ve  anlamamızı sağlarken  geleceğimize daha emin adım atmamızı sağlar. Dünya tarihine bakıldığında  insanoğlu yaşamış olduğu her yerde kendinden bir parça iz bırakmayı başarmıştır. Bu yapıların bazıları günümüze kadar varlığını koruyabilmiş ve geçmişle alakalı önemli bilgiler vermektedir. Dünya’nın birçok ülkesi gibi Türkiye ‘de  kültürel miras anlamında oldukça zengin ve çoklu bir yapıya sahip. Denizli’de dünyaca ünlü bir mirası olan travertenlerde  her yıl  farklı ülkelerinden yüzlerce misafirlerini ağırlamakta. Denizli’nin diğer ilçeleri de bir çok koruma altında alınan varlığa sahiptir. Sarayköy’de işte o ilçelerden birisi olarak göze çarpmakta. Aydın Kültür Varlıklarını Koruma bölge Müdürlüğü tarafından  koruma altına alınan 11 bölge de arkeolojik sit alanları ve taşınmaz kültür varlıkları bulunmakta.

 

SARAYKÖY’DE Kİ  SİT ALANLARI

 

-  Sarayköy İlçesi, Beylerbeyi Köyü, Kocahöyük Mevkii, KOCAHÖYÜK I. DERECE ARKEOLOJİK SİT

Beyler beyi Mahalle ovasında bulunan ve yüksekliği 25 metreyi bulan bölgede üzerinde tunç, frig, hellenistik ve Roma döneminden kalma keramik parçaları bulunmaktadır.  Yapılan araştırmalarda kaçak kazı tehlikesi bulunan bölgenin 1. Derece arkeolojik sit alanı olarak tescil edilmesi önerilmiştir.

 

- Sarayköy İlçesi, Beylerbeyi Köyü, Maltepe Mevkii, 1204 parsel, NEKROPOL  ALANI I. DERECE ARKEOLOJİK SİT

Beylerbeyi,  Maltepe mevkiinde bulunan alanda yer almaktadır. Belirlenen alan içerisinde 4-5 tümülüs  vardır.  Kurtarma kazılarında elde edilen bilgilere göre, Tümülüslerin M.Ö. 3.00’ci yy. 2. Yarısında kullanıldığı anlaşılmaktadır. M.S. 2, yy kadarda Tümülüslerin kullanımı devam etmiştir.

 

-  Sarayköy İlçesi, Duacılı Beldesi, 487 parsel, TÜMÜLÜS I. VE III. DERECE ARKEOLOJİK SİT

Duacılı’nın  Çürüksu Çayı tarafında bulunan Tümülüsler, Frig çağı ve Lidya dönemine kadar orta ve batı Anadolu’nun en önemli anıt mezarlarıdır. Yapılan çalışmalarda tünülüşleri zaman içerisinde doğal ve doğal olmayan yollardan tahribata uğradığı ve II. ve III. Derece Sit Alanı olarak koruma altına alınması önerilmiştir.

 

- Sarayköy İlçesi, Gerali Köyü, Seyitler Mevkii, TÜMÜLÜS MEZAR VE NEKROPOL ALANI I. DERECE ARKEOLOJİK SİT

Gerali Mahallesi Seydiler mevkiinde yer alan Tümülüslerde  Roma dönemi tuğla mezarları yer almaktadır. Arkeologlar tarafından yapılan çalışmalarda kaçakçılar tarafından tahrip edildiği ve kuru tarım ile alakalı tehlikelerin olduğu bölgede tahribatı önlemek ve korumak adına I. Derece arkeolojik alan olarak koruma altına alınması tavsiye edilmiştir.

 

-  Sarayköy İlçesi, Karataş Köyü, NEKROPOL ALANI III. DERECE ARKEOLOJİK SİT

Sarayköy’e bağlı Karataş Mahallesinde yer alan arkeolojik bölgede arkeologlar tarafından yapılan araştırmalarda nekropol alanın bir kısmının köyün altında kaldığı ve bir kısmından işlenen tarlanın içerisinde yer aldığı belirlenmiştir. Nekropol alan içerisinde Roma- Bizans Dönemine ait olan bol miktarda kiremit parçası bulunmuştur. Yapılan çalışmalar neticesinde  III. Derece Sit Alanı olarak korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklar arasına alınması önerilmiştir.

 

-  Sarayköy İlçesi, Tosunlar Beldesi, I. VE III. DERECE ARKEOLOJİK SİT

Tosunlar Mahallesinde yapılan çalışmalarda  ayrı ayrı iki bölgede  blok taşlar, mimari parçalar ve Roma dönemine ait seramik parçalar ve kiremit parçalar tespit edilmiştir. Bölgelerin karayolu ve yerleşim yerlerine yakın olması sebebi ile tahribata açık durumda olduğu ve bunun içinde I. Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak önerilen bölge de bulunan kalıntıların etrafı tel örgü ile çevrilmesi ve koruma altına alınması önerilmiştir.

 

-  Sarayköy İlçesi, Yeşilyurt Köyü, Yukarı Mahalle, TÜMÜLÜS I. DERECE ARKEOLOJİK SİT

Yeşilyurt Mahallesinde yapılan çalışmalarda küçük yığma tepe halinde Tümülüs mezar olduğu tespit edilmiştir. Kaçak kazı ile tahrip edildiği ve mezar odasına girildiği anlaşılmaktadır. Tahribatı önlemek adına I. Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak koruma altına alınması önerilmiştir.

-  Sarayköy İlçesi, Hisarköy, KENTSEL ARKEOLOJİK SİT ve KONUTLAR

Hisarköy Mahallesinde yapılan çalışmalarda Mahallenin antik kent dokusu üzerine kurulu olduğu  ve üst tabakada yaşam olması kazı çalışmalarını engellediği belirtilmiştir.  Mahalle içerisinde kaçak kazı yapılması ve konutların terk edilmesi ile iklim şartlarına bağlı deformasyonlar oluşabileceği sebebi ile Mahallenin kentsel-arkeolojik sit alanı olarak koruma altına alınması önerilmiştir. 

-  Sarayköy İlçesi, Kabaağaç Mahallesi, Sınırdere Mevkii, 80, 82, 84, 1004 parseller, I. DERECE ARKEOLOJİK SİT

Kabaağaç Mahallesi Sınırdere mevkiinde yapılan araştırmalarda nekropol  bir alan olduğu anlaşılan bölge, Menderes nehri üzerinde de köprü görevi görmektedir. Çalışmaların devamında kuzey-güney doğrultuda taş malzeme ile inşa edilen mezarların giriş yönü kuzey olduğu ve daha önce kaçak kazı yapılması sonucu açılan bir mezarın yuvarlak kemerli girişi olduğu anlaşılmıştır. Kaçak kazı tehlikesi bulunan bölgenin I. Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak koruma altına alınması önerilmiştir.

 

TAŞINMAZ KÜLTÜR VARLIKLARI

 

- Denizli İli, Sarayköy İlçesi, Yakayurt Köyü, Mezaraltı Mevkii, 55 parsel, YAKAYURT ESKİ MEZARLIĞI

Yakayurt Mahallesi  Mezaraltı mevkiinde yer alan Yakayurt eski mezarlığı ile ilgili yapılan çalışmalarda, Söz konusu mezarlıkta günümüzde defin işlemi yapılmamaktadır. Mezarlık içerisinde devşirme malzeme olarak mermer ve travertenden yapılmış sütun tamburları, sütun başlıkları ile kayrak taşlar ve Osmanlıca yazılı mermer ve yerel taştan yapılmış mezar taşları bulunmaktadır. 13 yy. da Batı Anadolu’ya Türklerin yerleşmesi sonrasında Orta Asya gömü geleneklerini  Yakayurt  Eski Mezarlığında da uygulandığı görülmüş, bunun yanın da Anadolu Selçuklu Dönemi, Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemin de de kullanım işlevi görmüştür. Kaçak kazı tehlikesi bulunan metruk mezarlık için taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilmesi istenmiştir.

 

- Denizli İli, Sarayköy İlçesi, Hasköy Mahallesi, 1472 parsel, KONUT

Hasköy Mahallesinde  inşa edilmiş iki katlı konut içinde ekipler tarafından yapılan araştırmada Türk aile geleneğine uygun bir şekilde yapıldığı ve  konutta iklim şartlarına bağlı bozulmalar meydana geldiği anlaşılmıştır. İki katlı konutun korunması gerekli taşınmaz kültür varlıkları kapsamında korumaya alındığı ve konut üzerinde yapılacak yapı-onarım işi içinde gerekli kurumdan izin alınması gerektiği belirtilmiştir.

Sarayköy’ün  farklı mahallelerinde bulunan Arkeolojik sit alanları ve Korunması gerekli taşınmaz kültür varlıkları anlamında oldukça zengin ve çoklu bir yapıya sahip olduğu aşikardır.